Ostatni czas przyniósł dwa ciekawe wydarzenia do rozważań o regulacji rynku:

• Uno: Lewica próbowała uregulować rynek prowizji dla dostawców żywności
• Due: Państwowy Orlen kupił gazety lokalne 

Fakt, że największa sieć gazet lokalnych znajdowała się w jednych rękach powinien budzić wątpliwości. Myślę, że nawet najwięksi fani wolnego rynku przyznają, że sprawa jest dyskusyjna, w znaczeniu „warta dyskusji”. Za rządów PO żadnej debaty publicznej nie było. Stało się i koniec. PIS ma teraz dużo trudniej z kontrolą społeczną.  A przecież wykorzystuje tylko bałagan stworzony przez PO.

Kolega udostępnił na fb post słynnego ekonomisty Leszka B., że zakup gazet przez Orlen to rekord przesady, że PIS pojechał za grubo, to totalitaryzm w pełnym wydaniu itd, itd. Fajnie by było gdyby Leszek B. zamiast nudnych dyrdymałów wymyślił coś odkrywczego, albo przynajmniej prześledził proces. Gdyby PO nie pozwoliła na koncentrację mediów w jednych rękach to PIS nie miałby tak łatwo. A tak przyszedł na gotowe. Gdyby chcieli wykupić media sami, to nie mieliby takiej sprawności biznesowej, takiego przyzwolenia społecznego (lokalne społeczności mogłyby się wkurzać, że media będą stronnicze), słowem byłoby dużo trudniej. Co mogła zrobić PO, ale nie zrobiła, czyli schrzaniła sprawę? Regulować. 

Z regulowaniem rynku jest dokładnie tak samo jak z aborcją. Wiadomo, że lepiej tego nie robić. Korwin Mikke tak jak wielu innych populistów prawicowych wykorzystuje naiwność ludzi, tworząc iluzje zerojedynkowego świata. Regulacje rynku są złe lub dobre. Wystarczy podać przykład, że są złe i ludzie myślą, że populiści mają rację. Tymczasem każdy zabieg medyczny, w tym np aborcja jest zły w znaczeniu, że lepiej być zdrowym i nie potrzebować medycyny. Dokładnie tak samo jest z regulacjami. Lepiej żeby rynek był zdrowy i nie potrzebował leczenia. Być fanem regulacji to jak być fanem borowania we własnych zębach. Sekret to rozwaga i ostrożność. Ja jestem w kwestii regulacji lekko bardziej prawicowy niż lewicowy, ponieważ uważam, że z dwojga złego zawsze lepiej nie regulować (nie leczyć chorego rynku), niż niepotrzebnie regulować (zmieniać rynek zdrowy).

Łatwo zauważyć, że kluczowym elementem mądrego rządzenia państwem (czy też czymkolwiek innym) to mądra analiza czy wkraczać z regulacją. I tu mamy doskonały przykład z drugim wydarzeniem. Prowizje wielkich, zagranicznych koncernów za system dowozu żywności. Rynek jest bardzo chory, niesprawiedliwy totalnie, po prostu zły. Z punktu widzenia interesu Polski nie ma żadnych podstaw żeby pozwolić aby wielkiego koncerny bez ponoszenia żadnego ryzyka łupiły dziesiątki tysięcy małych polskich biznesów. Naprawdę w kwestii zalety vs wady regulacji rynku dostaw jedzenia jest tysiąc do zera. Na dodatek samo wprowadzenie regulacji jest banalnie proste, tak jak zażycie tabletki, a często wprowadzenie regulacji rynkowych przypomina operację na otwartym sercu. Lewica przygotowała projekt regulacji rynku dowozu żywności, który jednak szybko przepadł. Dlaczego? Mam tylko dwie teorie, albo totalna głupota polityków albo bardzo skuteczny lobbing (czyli korupcja). Gdy pomyślę o jak wielkie pieniądze chodziło, obstawiałbym to drugie.

Z chorobami często jest tak, że człowiek może nie wiedzieć, że jest chory, szczególnie gdy nie zna innego stanu. Przypomina mi się dyskusja z przyjacielem, był rok 2004, od roku regularnie biegaliśmy, zgubiliśmy po 15kg,  samopoczucie lepsze pod każdym względem, od snu do apetytu pełen upgrade, rozmawialiśmy o „odpowiedzialności” za nawracanie innych kanapowców. W pewnym sensie jest to agresywne i przykre, bo każde tłumaczenie, że może być lepiej, oznacza, to atak na to jak jest teraz, a ktoś może być perfekcyjnie szczęśliwy.  Dokładnie tak samo wygląda sprawa z chorobami rynków. Czasami nie ma świadomości, że istnieją lepsze możliwości.  Przy koncentracji mediów często porusza się aspekt narodowy, że to niebezpieczne, że w mediach rządzi niemiecki koncern, często paranoicznie podejrzewa się wymyślne strategie wrogich działań. Moje obserwacje wielkich koncernów pokazuje, że kapitał już od dawna ma w nosie takie drobnostki jak sympatie narodowe, liczy się zysk, zysk i jeszcze raz zysk. Regulacje rynkowe powinny mieć na celu dwa aspekty:

• niesprawiedliwe łupienie słabszych
• jakość usług na rynku

Co ciekawe obie sprawy najczęściej się łączą (oczywiście są wyjątki) i dobrze to widać w naszych przykładach. Gdyby systemy dostarczania żywności mniej łupiły małe restauracje to jakość jedzenia by skorzystała i tak samo przy mediach lokalnych, gdyby były bardziej niezależne, bardziej rozdrobnione, bardziej odporne na odgórne sterowanie to jakoś dziennikarstwa by zyskała. Nie mówiąc już o tym, że im większy biznes tym więcej sposób na oszczędzanie na jakości. Pewnego czasu wywiad ze mną okazał się we wszystkich gazetach lokalnych, ale udzieliłem tylko jednego. Na pewno spora oszczędność dla koncernu, a strata dla lokalnych różnic. 

Podsumowując historia wykupienia gazet lokalnych przez Orlen pięknie pokazuje efekty prania mózgów. PIS nie jest aż tak skuteczne, jego zdolności do manipulacji ludźmi pięknie widać w programach TVP.  To często jest bardziej toporne niż w Korei Północnej. Ale PIS pięknie wykorzystuje wszelkie wyrwy w rozsądnym myśleniu zbudowane przez poprzedników, a cała propaganda neoliberalizmu, całe to zachwalanie „wolnego rynku” to jedna wielka wyrwa w rozsądnym myśleniu. Neoliberalizm to: „jak my kraść od was to dobrze (tego nie można regulować), jak wy kraść od nas to źle (to trzeba regulować). I kupa mądrych ludzi wierzy to jak w religię. 

Rysunek na pierwszy rzut oko mało śmieszny, ale gdy się dobrze zastanowić i przyjrzeć to naprawdę mądry. 

.